نقد وبررسی برای دبیر خانه راهبردی زمین شناسی

بررسی فصل هشتم از کتاب زمین شناسی  سوم تجربی

بسم الله الرحمن الرحیم 

تحلیل محتوای کتاب  زمین شناسی سال سوم تجربی

بخش هشتم از کتاب علوم زمین 

سخنی با شما

خسته نباشید

در دنیای امروز ارایه مطلب یک تخصص است که چگونه در کمترین زمان بیشترین مطالب را به خواننده یا مخاطب القاء و تفهیم کنیم .فکر می کنم کتب آموزشی در این حیطه باید سرآمد باشد .

چند ایراد کلی :

-          حجم کتاب برای دو واحد درسی زیاد است . بطور متوسط باید در هر جلسه 6 تا 7 صفحه درس داد. بر اساس روش های تدریس جدید چنین کاری محال است .چراکه در یک جلسه تنها می توان یک موضوع را مطرح کرد وبه بعث گذاشت. 

-         برخی از مطالب کتاب در دروس دیگر بسیار مفصل تر و بهتر آمده ونیاز به تکرار نیست مگر تنها از حیطه زمین شناسی بررسی شوند.( وارونگی  -اثر گلخانه ای –ا بر ها... )

-          نحوه نگارش کتاب قدیمی است و منطبق بر نگارش  کتب های جدید نیست.

-         عموم کتاب ها بخصوص علوم پایه چند بار تغییر کرده است ، )ولی زمین شناسی همان مطالب 25 سال پیش است .  ( مثل کتاب زیست  ، حتی کتاب جغرافی چقدر متنوع  وجذاب شده ولی انگار زمین شناسی حرفش یک کلام بوده وتغییر را نپذیرفته است.  

-         برخی از مفاهیم را با عکس وتصویر بهتر می توان نمایش داد.

-         اغلب مطالب کتاب در حیطه شناختی ( طبقه اول دانش) است و به ندرت به طبقاتب بالاتر از آن می پردازد

در ارتباط با فصل دگر گونی

1-    این فصل از صفحه 111 تا 120 است یعنی 9 صفحه باتوجه به اینکه باید در هر جلسه 6 تا 7 صفحه درس داد این مشکل بوجود می اید که آن را در یک  یا دو جلسه درس بدهیم. شکی نیست که بیان واقعی آن از دوجلسه هم فراتر می رود اما وقت بسیار کم است .

2-   صفحه 111 مشکلی ندارد . اما اطلاعات شکل 1-8 (ص 111)  با (صفحه119 درجات دگر گونی )  تفاوت دارد که برای دانش آموزان توجیه پذیر نیست . برخی دانش آموزان سوال می کنند کدام را بنویسیم.

3-    در قسمت پایانی  (ص  119 ) درجات دگر گونی توصیح  داده شده است .به نظر می رسد پاراگراف بالایی صفحه 112 تکرار همان است و زیادی است .

عوامل دگر گونی

4-   بهتر است هر شکل در کنار خود آن عامل دگرگونی ارایه شود .توضیحات زیر شکل نیز در متن کتاب کنجانده  شود.

5-   در توضیح نقش فشار : بعد از بیان تعریف فشار  ، فشار جهت دار و همه جانبه در دو پاراگراف مجزا( الف و ب) بیان شود . تا تفاوت آن ها چشم گیر تر به نظر برسد . در ضمن شکل های مربوط به انها در کنار خودشان درج گردد.

اقسام دگر گونی :  فکر می کنم  انواع دگرگونی  از مواردی است که هنوز صاحب نظران ایرانی به یک توافق کلی در باره آن نرسیده اند. در کتاب های مختلف ، تقسم بند ها متفاوت به نظر می رسد. دربسیار از کتاب های دانشگاهی به موارد ذیل اشاره شده است.البته برخی از این دگرگونی ها خود به انواع دیگرنیز تقسیم شده که مطمعناً از حوصله این کتاب خارج است.

1- دگرگونی اصابتی یا دگرگونی ضربه ای

2- دگرگونی مجاورتی یا حرارتی

3- دگرگونی دینامیکی یا دگرگونی کاتا کلاستیک این نوع دگرگونی در ارتباط با سطوح گسلی بزرگ و یا رورا ند گی ها ی مهم مشاهده می شود. لذا این دگرگونی تحت تاثیر حرکات مکانیکی شدید قرار دارد

4- دگرگونی ناحیه ای یا دیناموترمال متامرفیسم  این نوع دگرگونی دارای گسترش زیاد بوده وخاص نوارهای کوهزایی است. عامل اصلی  ایجاد این دگرگونی فشارهای جهت دار است. البته دما نیزنقش دارد

5- دگرگونی انباشتی یا تدفینی

6- دگرگونی زیر کف اقیانوس

7- دگرگونی هیدروترمال

از بین آن ها می توان پنچ نوع  دگرگونی را برای این کتاب در نظر بگیرم .

1-    دگرگونی مجاورتی

2-   دگرگونی انباشتی یا تدفینی

3-  دگرگونی حرکتی - حرارتی ( منظور همان دگرگونی ناحیه ای یا دیناموترمال می باشد)

4-   دگرگونی دینامیکی . (چون در قسمت بافت به اثر این نوع دگر گونی که همان خرد شدن کانی ها است اشاره شده است.)

5-   دگرگونی هیدروترمال

چون دربیشتر نقاط ایران می توان اثری از این دگرگونی ها ببینیم فکرمی کنم بهتر باشد دانش آموزان آگاهی اندکی با این مفاهیم داشته باشند. اگر اشاره ای به اهمیت اقتصادی ان هم بشود بد نیست.

6-   بعد از انواع دگرگونی به نظر می رسد جای یک عنوان خالی باشد که زیر مجموعه آن " تغییر در بافت " و  "تغییر در کانی ها "  را شامل شود. مثلاً

تغییرات در سنگ های دگرگونی الف- تغییر در بافت -         اندازه دانه ها -         شکل دانه ها      شیستوزیته      فولیاسیون ب- تغییر در کانی ها -          ...

7-  در صفحه 116 دوبار کلمه دگرسانی استفاده شده در حالی که توضیحی در مورد این کلمه  داده نشده.

8-  در شکل 7-8 قسمت بالا شیستوزیته را نشان می دهد ودر قسمت پایین فولیاسیون را که در توضیح  ، شکل کتاب هیچ اشاره ای به  شیستوزیته  نشده است. ودانش آموزان فکر می کنند شکل بالا هم فولیاسیون است.

در طبقه بندی                                                                                                                           

9-   سنگ فیلیت  از سنگ لوح  جدا و مستقل نوشته شود چرا که در شکل (ص120) این دو کاملاً متفاوت ومتمایز  معرفی شده است.

10- تا اینجای کتاب ،  لاتین  هیچ کلمه ای نوشته نشده چرا برای دو واژه سنگ لوح و گنیس  آن هم در متن درس لاتین این واژه ها آمده است . بهتر بود بصورت پانویس بیان می شد وچه بهتر که تمام واژه های لاتین کتاب تحت یک واژه نامه در پایان کتاب معرفی می شدند.

11- در صفحه 119 کانی های فاقد جهت یافتگی : مرمر هم باید با فونت بزرگ نوشته شود ، چون مثل هورنفلس و کوارتزیت یک نوع سنگ دگرگونی است

دگر گونی و منابع

12-   بعد از بیان تقسیم به د و دسته  " کانی"  و" سنگ" ، هر کدام از این موارد ، دریک  پاراگراف جداگانه توضیح داده شود تا دانش آموز انهارا به راحتی از هم تفکیک نماید.

                                             به امید روزی که ارزش  زمین شناسی برای مسئولان  آموزشی کشور  شناخته شود.

                                                                                                               بهادری